از علل درد مقعد يا باسن مي توان به شقاق مقعد، آبسه مقعد، هموروئيد ترومبوزه، تومورهاي مقعدي و تورم پروستات و نيز گاهي علل روحي مثل اضطراب شديد مي باشد.
روش تشخيص : شرح حال دقيق و معاينه (مشاهده و معاينه با انگشت) و نهايتا ركتوسيگموئيدسكپي كليدهاي اصلي تشخيص درد مقعد هستند.
1 – هموروئيد ترومبوزه (هموروئيد بيروني يا هموروئيد اورژانس يا هموروئيد ه اي)
يكي از شايع ترين علل درد ناگهاني مقعد و اطراف مقعد يا باسن مي باشد كه بطور ناگهاني و در افراد كاملا سالم بدون هيچ پيش زمينه اي از بيماري هاي مقعد ظاهر مي گردد. و اگر چه در هر سني ديده مي شود ولي بيشترين شيوع آن در سنين بين تا 35 مي باشد. از عوامل مساعد كننده اين بيماري برداشتن اجسام سنگين و يا زور زدن شديد حين دفع مي باشد. اما مطالعات اخير تاثير فاكتورهاي روحي و بخصوص استرس را در بروز آن موثر مي دانند. درمان اين موارد در مواردي كه اندازه توده هموروئيد ترومبوزه در حد 0.5 سانتي متر باشد تا 50% با دارو قابل انجام مي باشد اما در موارد بزرگتر از اين يا حتي موارد كوچكتر كه درد باسن بيمار شديد مي باشد حتما به روش جراحي سنتي و ترجيحا به كمك ليزر و با بي حسي موضعي و به صورت سرپايي انجام پذير است. بلافاصله بعد از انجام درمان درد مقد بيمار بهبود يافته و مي تواند به سر كار بازگردد.
2 – آبسه مخرج (آبسه پرآنال – كورك يا دمل)
يكي از علل شايع درد مقعد و اطراف آن آبسه پرآنال يا دور مقعدي مي باشد و معمولا در هر سني اتفاق مي افتد اما در سنين 20 تا 35 بيشتر مي باشد. در شروع علائم به صورت درد مبهم ناحيه مقعد همراه با كوبيدگي بدن و بي اشتهايي و گاهي اين علائم با يك سرماخوردگي معمولي كه همين علائم دارد از سوي بيمار به اشتباه تفسير مي شود اما به تدريج كه بيماري پيشرفت مي كند درد مقعد سريع تر شده به طوري كه حتي با حركت و يا سرفه كردن درد بيمار تشديد مي گردد و بيمار حتي به علت درد شديد باسن نمي تواند بنشيند و تمايل دارد به طور ايستاده قرار گيرد . تب بيمار در مراحل پيشرفته تر بيماري به 39 درجه سانتي گراد و حتي بالاتر همراه با لرز شديد مي رسد. درمان آن حتما و در هر مرحله اي جراحي و به صورت تخليه آبسه و يا دمل مي باشد و معمولا با ليزر و به صورت سرپايي قابل انجام است. بلافاصله بعد از پايان عمل بيمار احساس راحتي و بهبود كامل نموده و تب بيمار قطع مي گردد .
3 – شقاق مقعد – فيشر
پارگيtearing و خراشيدگي و ترك abrasion و زخم در مخرج را شقاق يا فيشر گويند. اين پارگي سبب اسپاسم(انقباض) اسفنگتر داخلي مخرج مي شود و اين يكي خود سبب درد و افزايش عمق پارگي بر اثر كاهش خونرساني به مخرج شده و زخم شديد مي شود.
شيوع: از نوزادي تا پيري ديده مي شود و كلا بي نهايت شايع است.
علل: معمولا يبوست و اسهال طولاني و زور زدن streining زياد در موقع دفع مدفوع و زايمان و استفاده طولاني از ملين ها عامل آن است.
· گاهي فشار داخل كانال مخرج بعلت افزايش فعاليت (تونيسيته) سيستم اسفنكتريك ( سيستم كنترل دفع مدفوع) بالا مي باشد و در نتيجه خونرساني به پوست ومخاط مخرج مختل مي شود و شقاق ايجاد مي شود.
· اختلالات روحي و رواني نيز سبب افزايش تونوسيته سيستم اسفنكتريك شده و گاهي سبب شقاق مي شود.
· علل ناشناخته :گاهي در هر حال علتي واضح براي شقاق پيدا نمي شود.
علائم: درد مخرج و خونريزي علائم اصلي آن است.
خونريزي مقعد
دفع خون روشن در زمان دفع يا بعداز آن از ديگر علائم شقاق است. با دفع مدفوع سياهرنگ (melena) بايد علل ديگري را جستجو نمود.
· ترشحات چركي مي تواند بعلت عفونت ثانويه شقاق ايجاد شود.
· گاهي در حاشيه هاي برجسته شقاق فيستول كوچكي سبب دفع ترشحات چركي مي شود.
· خارش مخرج گاهي ايجاد مي شود ولي وجود آن براي تشخيص ضرورت ندارد.
· گاهي بواسير(هموروئيد) بطور همزمان با شقاق وجود دارد و وجود توام آنها دليلي براي اقدام جراحي( ليزري با استاندارد) حتي در شقاق حاد مي باشد.
· شقاق در ذات خود سرطان زا نيست اما خاصه در بالاي 40 سالگي بايد وجود همزمان آنها را در نظر داشت.
درمان درد مقعد ناشي از شقاق
درمان طبي: شقاق حاد در50% موارد و شقاق مزمن در 10% موارد با درمان داروئي بهبود مي آبد. بطور كلي در شقاق حاد درمان داروئي و در شقاق مزمن درمان جراحي ارجح تر است.
درمان شقاق چند اصل مهم دارد: درمان يبوست- كنترل درد- لگن آب گرم
درمان داروئي شقاق را با استفاده از رژيم پر فيبر آب فراوان و تحرك بيشتر (ورزش بيشتر) درمان كنيد و در صورت وم از ملين استفاده كنيد.درد با استفاده از كرم هاي بيحس كننده زايلوكائين محتوي ضد التهاب مثل كورتيزون خاصه در زمان دفع تسكين داده مي شود.
درمان جراحي: موثرترين روش درمان شقاق مزمن قطع اسفنكتر داخلي است و ميزان موفقيت آن 100-95% است.بطور كلي هر گاه عليرغم درمان طبي درد فيشر بمدت يكماه باقي بماند و يا بعداز بهبود اوليه عود نمايد اقدام به جراحي مي شود. در صورت درد شديد نيز تصميم به عمل جراحي سريعتر انجام مي شود.
در عمل جراحي با بيحسي موضعي و بصورت سرپائي در مطب روشهاي استاندارد و يا با استفاده از ليزر اقدام به قطع اسفنكتر داخلي در نواحي طرفي مي شود و زائده پوستي sentinel pile نيز برداشته مي شود. با استفاده از داروهاي بيحسي كننده طولاني اثر بيمار مي تواند بلافاصله به محل كار خود مراجعه نمايد. اكثر بيماران بهبود فوري درد را تجربه مي كنند ولي تا چند روز بعد از آن درد حاصله را مي توان با مصرف مسكن كنترل نمود.